Türkiye, Azerbaycan ve Özbekistan iş dünyaları işbirliği için buluştu

Kahramanmaraş, 29 Ocak 2025 -

TOBB Başkanı Hisarcıklıoğlu'nun ev sahipliğinde Türkiye-Azerbaycan-Özbekistan Üçlü İş Forumu gerçekleştirildi. Ticaret Bakanı Ömer Bolat, Özbekistan Cumhuriyeti Yatırımlar, Sanayi ve Ticaret Bakanı Laziz Kudratov ve Azerbaycan Cumhuriyeti Ekonomi Bakanı Mikayil Jabbarov'un da katılımıyla gerçekleşen programda üç ülke arasındaki ortak ticari anlaşmalar ve iş birlikleri ele alındı.

Program çerçevesinde açılış konuşması gerçekleştiren TOBB Başkanı M. Rifat Hisarcıklıoğlu, Türkiye'nin Azerbaycan ve Özbekistan ile imzaladığı tercihli ticaret anlaşmaların, ikili ticari ilişkilerin geleceği için umut verici olduğunu dile getirdi. Hisarcıklıoğlu her sene yeni ticari hedefler konulduğunu fakat yüksek gümrük duvarları nedeniyle bu hedefleri yakalayamadıklarını ifade ederek, 'Bunun sebebi belli. Aramızda gümrüksüz ticaret yok. Gürcistan ile Serbest Ticaret Anlaşmamız var, ama Azerbaycan ile Özbekistan ile yok. Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Aliyev'in dediği gibi, Öncelikle Türk Devletleri Teşkilatı çerçevesinde çalışmalarımızı sürdürmeliyiz. Türk Devletleri Teşkilatı bizim için temel uluslararası organizasyondur çünkü o bizim ailemizdir. Bizim başka ailemiz yok. Türk dünyası bizim ailemizdir' açıklamasında bulundu.

Ticareti Kolaylaştırma Komitesini çok önemsiyoruz

Hisarcıklıoğlu, üç ülke arasında Serbest Ticaret Anlaşmasını hayata geçirilmesi gerektiğini söyleyerek, 'Üçlü formatları bu açıdan önemsiyoruz. Ayrıca Türk Devletleri Teşkilatı kapsamında kurulan Ticareti Kolaylaştırma Komitesini çok önemsiyoruz. Türk Ticaret ve Sanayi Odaları Birliği'nin bu konuda paydaş olarak alınması çalışmalarda faydalı olacaktır. 2024 yılında Türkiye-Özbekistan ticaret hacmi 3 milyar dolara ulaştı. Bunun 10 milyar dolar olmaması için hiçbir sebep yok. Bu rakamla Türkiye, Özbekistan'ın en büyük dördüncü ticaret partneri oldu' diye konuştu.

Kars-Nahçıvan Demiryolu Projesi'ne ilişkin çalışmalar hızla tamamlanmalı

Türkiye'nin Azerbaycan'la olan ticaretinin dışında potansiyelinin oldukça altında olduğunu vurgulayan Hisarcıklıoğlu, şu ifadelere yer verdi, 'Enerji ithalatımızı da eklediğimizde, ticaret hacmimiz 7 milyar dolar civarında. Ulaştırma ve enerji alanlarındaki potansiyelimizi de geliştirmemiz gerekir. Bakü-Tiflis-Kars Demiryolu Hattı esasen bunun en somut örnekleri arasında yer alıyor. Fakat bu hattan daha yüksek verimi alabilmemiz için yenileme çalışmalarının ivedilikle tamamlanması lazım. Aynı şekilde Kars-Nahçıvan Demiryolu Projesi'ne ilişkin çalışmaların hızla tamamlanması gerekir. 26 Aralık Bakü ziyaretinde Sayın Bakana ifade ettim; Zengezur koridoru için bir çalıştay gerçekleştirelim.'

Yüksek maliyetler ticareti arttıramayız

TOBB olarak Azerbaycan ve Özbekistan'la olan ticari yatırımlarda gerekli sorumluluğu almaya hazır olduklarının altını çizen Hisarcıkloğlu, 'TANAP'ın kapasitesinin arttırılması ve Türkmenistan Hazar doğal gazının Türkiye'ye ve Avrupa'ya aktarılması, Trans Hazar geçişlerinin daha etkin ve verimli kullanılması da önceliklerimiz arasındadır. Hazar'da daha fazla ro-ro gemisinin olması çok önemli. İyi çalışmayan bir lojistik ağı bizi maalesef geri götürür. Bugün Özbekistan'a ortalama bir tır için navlun ücreti 8 bin dolar. Böyle yüksek maliyetler ticareti arttıramayız' şeklinde konuştu

Ticarette kara gümrük kapılarının önemi büyük

Hisarcıklıoğlu ticarette en önemli konulardan birinin gümrük geçişleri olduğuna dikkati çekerek, 'Bizim coğrafyamızda, kara gümrük kapılarının önemi büyük. TOBB olarak, bunları yenileme ve işletme konusunda, büyük tecrübemiz ve başarımız var. Türkiye bu alanda yaptığımız projeler, Birleşmiş Milletler tarafından da başarı hikyesi olarak kabul edildi ve dünyaya örnek gösterildi. Bu konudaki deneyimlerimizi aktarmaya hazırız' ifadelerini kullandı.

Önem verdikleri bir diğer konu girişimcilik olduğunu öne süren Hisarcıklıoğlu, girişimciliği özendirmek ve girişimci sayısını artırmak zorunda olduklarını da söyledi.

Ticaret Bakanı Ömer Bolat

Ticaret Bakanı Ömer Bolat ise, Türkiye'nin Azerbaycan ile ikili ticaret hacminin geçen yıl 8 milyar dolara, Özbekistan ile 3,3 milyar dolara ulaştığını belirterek, 'Türk müteahhitlerimiz, Özbekistan ve Azerbaycan'da şu ana kadar 28 milyar dolarlık 836 inşaat projesini başarıyla tamamladı.' dedi.

Bolat, üç ülke arasındaki ilişkilerin siyasi açıdan mükemmel olduğunu söyledi. Bu ilişkilerin ekonomi, ticaret, turizm, yatırımlar ve müteahhitlik alanlarında oldukça iyi bir seviyeye yükseldiğini vurgulayan Bolat, 'Azerbaycan ile ikili ticaretimiz geçen yıl 8 milyar dolara yükseldi, kardeş Özbekistan ile ticaret hacmimiz 3,3 milyar dolara ulaştı.' diye konuştu.

Bolat, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan liderliğinde 2003'ten bu yana Türkiye'nin Özbekistan'a ihracatının 15 kat, Azerbaycan'a ise 9 kat arttığını dile getirdi.

Aynı dönemde Azerbaycan'dan Türkiye'ye ithalatın 40 kat, Özbekistan'dan 10 kat arttığı bilgisini veren Bolat, Türkiye'nin iki ülke ile tercihli ticaret anlaşmaları yaptığını, belli sayıdaki ürünleri kapsayan bu anlaşmanın yeni ürünlerle genişletilmesi için de müzakerelerin devam ettiğini bildirdi.

Bolat, üç ülkenin, Türk Devletleri Teşkilatı, Ekonomik İşbirliği Teşkilatı ve İslam İşbirliği Teşkilatı bünyesinde ortak ticareti geliştirme çalışmalarına devam ettiğini anlattı.

İşbirliği vurgusu

Helal ürünlerin geliştirilmesi ve helal standartlarının artırılması için Türkiye'nin Azerbaycan ve Özbekistan ile karşılıklı işbirliği programları uyguladığına dikkati çeken Bolat, şöyle devam etti, 'Yatırımlar da çok önemli. Türkiye ile Azerbaycan arasında 37 milyar dolarlık karşılıklı yatırımlar var. Türkiye ile Özbekistan arasında da 4,4 milyar dolar karşılıklı yatırımlar bulunuyor. Çalışmalarımız, birlikte kazanma, büyüme, refahı artırma üzerinedir. Enerji, elektronik, madencilik, tarım, sağlık, bilişim, inşaat sektörlerinde özel sektör yatırımlarını daha fazla artırmak için de hükümetler olarak gayretlerimizi artırıyoruz.'

Özbekistan Sanayi ve Ticaret Bakanı Kudratov

Programda konuşan Özbekistan Cumhuriyeti Yatırımlar, Sanayi ve Ticaret Bakanı Laziz Kudratov da Türkiye, Azerbaycan ve Özbekistan arasındaki ticaret hacminin büyüdüğüne dikkati çekerek, 'Ülkelerimiz ülke arasında ticaret hacminin son 7 yılda yüzde 50 artarak 3,2 milyar dolara ulaştı. Türkiye ve Azerbaycan'dan gelen yatırım hacmi 10 kat artarak yaklaşık 2,1 milyar dolara ulaştı. Özbekistan'da bu ülkelerin sermayesini taşıyan şirket sayısı 2024 yılında 4 kat artarak yaklaşık 2 bin 100'e ulaşmıştır. İş formunda bugün 3 ülkeden yetkililerin yanı sıra 300'ü aşkın iş dünyası temsilcisi bir araya geldi. Özbekistan'da, bugün dünyaca ünlü şirketlerle iş birliği yapılarak yılda 500 bin adetlik üretim kapasitesine ulaşmış, tam bir otomobil üretim döngüsü oluşturulmuştur. İlaç, tekstil, kimya ve inşaat malzemeleri sektörleri aktif olarak gelişmektedir. Bu alanlarda 8 milyar dolar değerinde 5 adet gelecek vaat eden projeden oluşan bir portföy oluşturuldu' diye konuştu.

Azerbaycan Ekonomi Bakanı Jabbarov

Azerbaycan Cumhuriyeti Ekonomi Bakanı Mikayil Jabbarov ise, Azerbaycan, Türkiye ve Özbekistan'ın tarih boyunca hep iş birliği ve ticarete çok önem veren ülkeler olduğunun altını çizerek, 'Şu anda siyasi olarak da ilişkilerimiz çok kardeşçe devam ediyor ve yürütülüyor. Bu da tabii ki siyasi iradenin var olması ve siyasi iradenin ekonomiye de sirayet etmesinin göstergesidir. Biz elbette bütün Türk cumhuriyetleriyle kardeşlik, ortamında iş birliklerini geliştirmek, derinleştirmek istiyoruz. Bölgemizde çok ciddi değişiklikler gerçekleşti. Suriye'deki durum, Karabağ'ın Azerbaycan'a geri dönmesi ve Karabağ'ın çok kısa sürede hızlı bir şekilde geliştirilmesi ve hem Azerbaycan'ın ekonomisinde şu anda çok önemli bir yer alması da göz önünde bulundurarak farklı bir boyutta iş birliğine ihtiyacımız vardır' dedi.