Birkaç gün önce Kahramanmaraş Büyükşehir Belediye’si tarafından Türk Patent ve Marka Kurumuna yapılan bir coğrafi işaret başvurusu daha olumlu sonuçlandı. Kahramanmaraş “Bertiz Kabarcık Üzümü” tescillendi. Bu tescille birlikte şehrimizin Ulusal Coğrafi işaretli ürün sayısı 26’ya ulaştı.
Her şehir sahip olduğu kendine has kimliği aracılığıyla diğer şehirlerden ayrılır. Şehir kimliğini oluşturan unsurların etkin tanıtım ve pazarlama ile ön plana çıkarılması ve geniş kitlelerce bilinilir hale getirilmesi üzerinde önemle durulması gereken hususlardandır.
Bu noktada şehirlerin kimliklerinin önemli bir parçasını oluşturan ve diğer şehirlerden farklılaşmasını ifade eden coğrafi işaret tescilli ürünlerin her geçen gün önemi artmaktadır. Coğrafi işaretli ürünler yöreye, bölgeye hatta ülkeye ait bir değerin korunması, tanıtılması ve yaşatılması adına hassasiyetle ele alınması gereken bir konudur.
Peki, coğrafi işaret nedir? Coğrafi işaret, bir ürünün kendine özgü tüm özellikleri ile belirli bir yöre, alan, bölge veya ülke ile özdeşleşmiş olduğunu gösteren işaret olarak tanımlanıyor. Coğrafi işaret tescil belgesi de ürünün karakteristik özellikleri ile coğrafi alan arasındaki bağlantıyı gösteren ve garanti eden kalite belgesidir. Bu anlamda gıda, tarım, el sanatları, sanayi ürünleri coğrafi işaret tesciline konu olabiliyor. Coğrafi işaretli ürünler, yöreye ekonomik, kültür, turizm gibi birçok alanda katkı sağlamaktadır.
Ekonomik manada bugün dünyada coğrafi işaretli ürünlerin ülke ekonomisine getirisinin farkına varan ülkeler her geçen gün daha fazla bu konu üzerine yoğunlaşmaktadır. Tescilli coğrafi işaret sayısı ve yaratılan gelir noktasında önde gelen dört ülke İtalya, Fransa, İspanya ve Almanya’da coğrafi işaretlerin ekonomik bir araç olarak başarıyla kullanıldığı gözlemlenmiştir. Bu devletlerin her biri 5 milyar Avro’nun üzerinde ürün satış değerine sahiptir. Avrupa Komisyonu, 2011 ve 2017 yılları arasındaki dönemde AB üyesi 28 ülkede coğrafi işaret ve geleneksel ürün adının ekonomik verilerine ilişkin değerleri toplamış ve analiz etmiştir. Buna göre coğrafi işaretlerin 2010 yılı tahmini satış değeri 54.3 milyar Avro iken 2017 yılında 77.1 milyar Avroya ulaşmıştır. Türkiye’de ise 2021 verilerine göre ilk etapta en az 20-25 milyar dolarlık bir katma değer yaratma potansiyelinden söz edilmektedir. Önemli olan bu potansiyeli değerlendirip gelir elde etmek!
Coğrafi işaret, mahreç işaret ve menşe adı olmak üzere ikiye ayrılır.
Belirgin bir niteliği, ünü veya diğer özellikleri itibarıyla belirli bir coğrafi alan ile özdeşleşmiş olan, aynı zamanda üretim, işleme ya da diğer işlemelerinden en az birinin belirleniş coğrafi alan içerisinde gerçekleşmesi gereken ürünlerin konu olduğu coğrafi işaretlere “mahreç işareti” denilmektedir. Hammaddesi veya üretim, işleme aşamalarından biri yörede gerçekleşen bir ürün mahreç işareti olarak tescil edildiğinde diğer üretim ve işleme süreçleri kaynaklandığı yöre dışında da gerçekleştirilebiliyor. Örnek olarak, Maraş paçası, Maraş dondurması, Maraş tarhanası, Maraş çöreği gibi…
İkinci olarak, bir ürünün, tüm veya esas nitelikleri belirli bir coğrafi alan ait doğal ve beşeri unsurlardan kaynaklanıyorsa bu durumdaki coğrafi işaretlere “menşe adı” denilmektedir. Ürünün üretimi, işlenmesi ve diğer işlemlerinin tümünün belirlenen coğrafi alanın sınırları içinde gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Buna paralel menşe adı olarak tescil edilen coğrafi işaretlerin kaynaklandıkları yöre ile bağı kuvvetlidir. Tıpkı Kahramanmaraş Biberi gibi…
Ayrıca coğrafi işaretli ürünlerin sınırları isminde yer alan bölgenin/yörenin dışına çıkabilir. Tescil belgesinde belirtilen sınırlar içerisine giren alanlarda da bu ürünler üretilebilmektedir. Örneğin, Malatya kayısısının Elbistan ilçesinde, üretilebileceği tescil belgelerinde belirtilmiştir. Fakat buna kalkıp Elbistan kayısısı denilemiyor.
Benzer şekilde Maraş Biberi’nin tescil belgesinde çevre illerden oluşan coğrafyaya yayıldığı belirtilmiştir. Lakin bu illerin hangisinde üretilirse üretilsin ismi Maraş Biberi’dir.
Kahramanmaraş coğrafyası, iklimi, yöresel ürünleri, zengin mutfağı ve çeşitli tarımsal ürünleri ile coğrafi işaret bakımından oldukça zengin bir potansiyele sahiptir. Bu potansiyel şehrin kalkınması ve ekonomisi, dolayısıyla ülke ekonomisi için büyük bir katma değer demektir. Bu nedenle sahip çıkılması çok önemlidir.
Coğrafi işaretli ürünün gerçek üreticilerinin korunması, ürünlerin korunması, pazarlama olanaklarının artması ve ekonomik getiri sağlayarak kırsal kalkınmayı desteklemesi gibi önemli işlevlerinin yanı sıra bu işlevlerin etkinliği için coğrafi işaretlerin yönetimi ve denetimi ve ürünle ilgili tanıtım faaliyetleri de önem teşkil etmektedir.
Bir diğer çok önemli nokta ise coğrafi işaretlerin izlenebilirliğinin sağlanmasıdır. Satın alınan ve satılan ürün miktarlarının tutarlılığını kontrolü, üretici düzeyinde hammadde üretimi miktarının tutulması, işlemci düzeyinde teslimat belgesi, satın alam kaydı, stok kaydı, izlenebilirlikle ilgili verilen işaretin/etiketin sayısının kaydının tutulması izlenebilirlik adına çok önemlidir.
Bir coğrafi işaret kazanç sağladığı, sürdürülebilir olduğu ve marka haline geldiği zaman ilgi görür.
Sağlıkla kalın…
