Suriye, Mart 2011'den bu yana süregelen iç savaşla dağıldı. Esad’ın devrilmesiyle yeni bir dönem başlayacak… Bilinenler var, bilinmeyenler var.
Bu dönemin bazı değişiklikleri beraberinde getireceği kesin…
Bilinenler…
13 yıldır süren iç savaş ülkede ekonomik faaliyetlerde ciddi bir daralmaya yol açmıştır. Üretim, İhracat ve ithalat gerilerken gelirler azalmış ve bütçe dengesi büyük oranda bozulmuştur. Savaş sırasında Suriye ekonomisinin yaklaşık % 86 küçüldüğü ifade ediliyor.
Geçmişte merkezi planlı bir ekonomik sisteme sahip olan Suriye, 2000 yılından itibaren serbest piyasa ekonomisine geçiş sürecine girmiştir. Ülkenin temel gelir kaynakları arasında petrol, dış yardımlar, yurt dışında çalışan Suriyeli işçilerin döviz gelirleri ve tarım yer almaktadır. Petrol ihracatı, Suriye'nin toplam ihracat gelirlerinin üçte ikisini ve bütçe gelirlerinin yarısını oluştururken, petrol dışı sanayi ise kimyasal, kauçuk, plastik, tekstil, deri ve gıda işleme gibi sektörlerde yoğunlaşmaktadır.
Suriye, 2000'li yılların başında merkezi planlı ekonomiden serbest piyasa ekonomisine geçiş yaparak dış ticaret hacmini artırdı. Dünya Bankası Suriye raporuna göre 2000-2010 yılları arasında ülkenin ekonomisi hızla büyürken aynı zamanda GSYİH yıllık % 4,3 oranında büyüdü.
Ancak 2011'de başlayan karışıklıkların iç savaşa dönüşmesi ve uluslararası yaptırımlar nedeniyle dış ticaret hızla gerilemiştir. İç savaş öncesi 2010 yılında yaklaşık 29 milyar dolar olan dış ticaret hacmi, 2020'de 5,1 milyar dolara, 2023'te 4 milyar dolara kadar geriledi. İç savaş sürecinde Suriye lirası, yaptırımlar ve siyasi gelişmelerinde etkisiyle sürekli değer kaybetti.
Suriye’nin dünyaya ihracatında en önemli ürünler, zeytinyağı, kalsiyum fosfatlar, pamuk, baharat, konserve sebze, dökme demir hurdası, kabuklu meyveler, buğday ve cam kaplardır. Dünyadan ithal ettiği en önemli ürünler ise ayçiçeği yağı, buğday unu, petrol yağları, hayvan yemi, pirinç, şeker, çimento, çay, elektrik enerjisi ve inşaat demiridir.
Suriye iç savaş öncesinde yatırımlar açısından Orta Doğu’nun en dinamik pazarlarından biri haline gelmişti. Suriye pazarında yabancı firmalar için pek çok iş imkanı açılmakla birlikte gelişen petrol ve doğal gaz sanayi projeleri ve tüketim mallarına yönelik talep artışı Suriye’yi cazip Pazar haline getirmişti.
Suriye’de önümüzdeki dönemde Türkiye ile Suriye arasındaki ilişkilerde yeni bir sayfa açılması bekleniyor…
Türkiye Suriye’nin büyük ticaret partnerlerinden biridir. Türkiye ile Suriye arasındaki ticarette yapılan ticaret anlaşmaları ve karşılıklı vizenin kaldırılması Suriye'yi, Türk girişimcileri için de en cazip pazarlardan biri haline getirdi. 2000 yılında yaklaşık 184 milyon dolar olan Türkiye'nin Suriye'ye yıllık ihracatı, 2010 yılında 1.85 milyar dolara ulaşmıştır. Yaklaşık rakamlarla Kimyevi maddeler 607 milyon dolar ile sektörler arasında ilk sırada yer alırken ikinci sırada 200 milyon dolarla çimento bulunuyor. Arkasından 194 milyon dolarla çelik sektörü yer almıştır. 2023 yılına gelindiğinde ihracat 1.36 milyar dolar, ithalat ise 224 milyon dolar olarak belirtilmiştir. Bu kez listenin ilk sırasında 432 milyon dolar ile hububat, bakliyat ve yağlı tohumlar ve mamulleri bulunuyor. İkinci sırada kimyevi maddeler ve mamulleri, üçüncü olarak da elektrik elektronik ürünleri var.
Bilinmeyenler…
Suriye'deki yeniden yapılanma süreci nasıl şekillenecek? Suriyeliler geri dönecek mi? Ne kadarı döner? Bu soruların cevabı henüz belirsiz…
Şimdilik sağlıcakla…
